Zeki Tuncer: YENİ VALİDE CAMİİ_VALİDE-İ CEDİD CAMİ (Üsküdar / İstanbul)

Yeni Valide Camii, diğer adıyla VALİDE-İ CEDİD CAMİ

Gülnuş Sultan’ın küçük oğlu Sultan III.AHMET tarafından annesi adına bir külliye yaptırdı. Üsküdar iskelesinin sağında; cami, hünkâr mahfili, sebil, çeşme, türbe, muvakkithane, imaret, sıbyan mektebi ve medrese, şadırvan, havuz, su deposu, çarşı, bedesten ve meşruta evlerden meydana gelen geniş bir bina grubu inşa ettirdi. Yapımına 1708’de, Başmimarı Kayserili Mehmet Ağa tarafından başlanan külliye, iki buçuk yıl gibi kısa bir zamanda tamamlanıp 1711’in başlarında bitirildi.

GÜLNUŞ EMETULLAH VALİDE SULTAN'ın türbesi de bu camide bulunmaktadır. Yukarıda haberi yapılan Yeni Valide Camii, diğer adıyla VALİDE-İ CEDİD CAMİ 1710 tarihinde yapılmıştır. Bu camideki yukarıda bahsi geçilen Altı Köşeli Yıldız ve Haç motiflerinin bulunduğu avluyu gördüğümüz deki heyecandan vede bizi götüren Üsküdarlı arkadaşımızın o anda bize Gülfem Hatun Cami olarak lanse etmesi nedeni ile, gördüğümüz eserlerinin heyecanından cami girişinde bulunan ismi araştırmadan bu yazıyı Gülfem Hatun Cami olarak yazdığımız için özür dileriz.

Photograpyh █║ © zekituncer ©
Caminin avlusuna açılan doğu kapısının üzerinde bu caminin orijinal minyatür mermer motifi avlu duvarına işlenmiştir.

Photograpyh █║ © zekituncer ©

Avluya açılan, Üsküdar Meydanına bakan bu kapıda Altı köşeli Yıldız İşareti bulunmasına rağmen , diğer avluya bakan 2 kapıda aşağıdaki motif kullanılmıştır.

Photograpyh █║ © zekituncer ©

Üsküdar'da bulunan YENİ VALİDE CAMİİ, AHMET III Annesi GÜLNUŞ EMETULLAH VALİDE SULTAN tarafından 1710 tarihinde yapılmıştır.

Yukarıda haberi yapılan cami Üsküdar'daki VALİDE-İ CEDİD CAMİİ 'sinde bulunan toplam 5 kapısı , avluya ise 3 giriş kapısı bulunmaktadır. Bu kapılarının sadece bir tanesinde bulunan Altı köşeli yıldız sembolü ve Cami avlusundaki şadırvan tavanlarının da sadece bir tanesinde ise, Haç sembolleri ile ilgili motifler bulunmaktadır. Diğer kubbe tavan işlemelerinde bu motiflere rastlanmamaktadır.Tüm araştırmalarıma rağmen hiç bir yerde kayıtlarına rastlayamadığım bu haber fotoğraflarımı sizlerle paylaşma ihtiyacı hissettim..

Photograpyh █║ © zekituncer ©

VALİDE-İ CEDİD CAMİİ
İstanbul Üsküdar'da XVI. yüzyıla ait cami.

Eski Üsküdar'lılardan edindiğim bir bilgi ışığında bu camideye fotoğraf çekimlerine gittiğimde, anlatılanlarının doğruluk paylarını gördüm. Ve bu eserlerin yok olmaması ve belgelenmesi içinde fotoğraflarını çektim...

Daha sonra tüm kaynaklara baktığımda bu camide bulunan sembollerle ilgili hiç bir kayda rastlayamadım.. Bu işin daha ilginç bir kısmı.. Bu güne kadar bunu fark edilmemesiydi.
Bu caminin inşaatının yapımında çalışan Musevi ve Hiristiyan işçilere, emeklerine karşılık bir jest olarak yapıldığı eski Üsküdarlı arkadaşlarımızdan edindiğim bir bilgidir. Bu cami bu hafta yeniden gittiğimde restorasyon işlemlerinin başladığını gördüm , avluda iskeleler kurulmuştu. Umarım burada bulunan ve fotoğraflarını çektiğim eserler yok edilmez aslı korunur. Avluya açılan doğu kapısının üstünde, Museviliği simgeleyen simge ile avlu içinde ki kubbe tavanlarının birinde de Haç sembolleri bulunmaktadır..

Photograpyh █║ © zekituncer ©

ALTI KÖŞELİ YILDIZ

Altı köşeli yıldız sembolünün tarih öncesi devirlerde birçok medeniyet tarafından farklı anlamlarda kullanılan bir kült ve inanç sembolü olduğu; sembol hermetik açıdan incelendiğinde modern hermetik büyücülükte makrokosmozu veya evreni, hermetik geleneğe göre ise yedi temel metali içinde toplayan yedi gezegeni sembolize ettiği hususları pek çok araştırmaya konu olmuştur.

Konunun Yahudilik bölümü incelendiğinde Magen David’in, kendi üretimleri olmadığı halde sembolün, Yahudilerin ulusal-dini kimliklerinin ayrılmaz bir parçası olduğu ve sembolün Yahudilik ile özdeşleştiği sonucuna varılmıştır.

Hristiyanlıkta altı köşeli yıldız sembolünün kiliselerde, katedrallerde ve şatolarda kullanılmış olmasına rağmen, Hristiyanların Yahudi sembolü olduğu hareketle altı köşeli yıldızı terk ettikleri ve beş köşeli yıldızı kullanmayı tercih ettikleri görülmektedir.

İslamiyette ise Süleyman Peygamber’in mühür yüzüğünün bir güç ve saltanat simgesi olduğu bilinir.

Masonik felsefe ışığında altı köşeli yıldız sembolü incelendiğinde, sembolün birbirine karşıt gibi görünen fakat birbirini tamamlayan öğeleri ve bu tamamlamanın sonucunda oluşan dengeyi simgelediği belirlenmiştir.

Altı köşeli yıldız Ön Türk boylarında Tamga olarak kullanılan ters-yüz iki üçgenden meydana gelmiş; Orta Asya Türk kültüründe Yaradanı ve Yaradılanı simgeleyen çeşitli Türk boylarının yol göstericisi olarak kabul edilen bir semboldür.

Noktaların birleşmesi sonucunda oluşan çizgilerin çeşitli kompozisyonlar oluşturacak şekilde kesişmesi veya birleşmesi sonucunda meydana gelen altı köşeli yıldız sembolü Anadolu Selçuklu Öncesi Dönemi Türk Sanatı’nda taş malzeme ile oyma tekniği uygulanarak mihraplara işlenmiştir. Anadolu Selçuklu Dönemi’nde altı köşeli yıldız sembolü çini malzeme ile mozaik tekniği uygulanarak mihraplara, taş malzeme ile oyma tekniği uygulanarak taçkapılara, ahşap malzeme ile kündekari tekniği uygulanarak camiilerin cümle kapılarına ve pencere kapaklarına işlenmiştir.

Beylikler Dönemi Sanatı, Anadolu Selçuklu sanatından aldığı etkileri varolduğu coğrafya ve siyasi yapıyla harmanlamıştır. Anadolu Beylikleri Dönemi’nde altı köşeli yıldız sembolü ağırlıklı olarak çini malzeme ile mozaik tekniği uygulanarak mihraplara, taş malzeme ile oyma tekniği uygulanarak taçkapılara işlenmiştir.

BA. Müteferrika, Defter, nr. 250; Sâî. Tezkî-retü'l-ebniye, s. 35, 99, nr. 55; Ayvansarâyî, Ha-dtkalui-ceuâmı, II, 205; Mehmed Râif, Mir'ât-t İstanbul, İstanbul 1314, s. 70-71; Ahmed Refik [Altinay], Kadınlar Saltanatı, İstanbul 1332, I, 89-90; Topkapı Sarayı Müzesi Arşioi Kılavu*zu, İstanbul 1940, 11, 175; Konyalı, Üsküdar Ta*rihi, I, 154-157; Uluçay. Padişahların Kadınla*rı, s. 37-38; Aptullah Kuran, Mimar Sinan, İs*tanbul 1986, s. 337; Tarkan Okçuoğlu, "Gülfem Hatun Camii", DBİstA, III, 438; "Gülfem Hatun Medresesi", a.e., Vlll, 170.

Photograpyh █║ © zekituncer ©